بدون توجه به نوع چربیگیر، همه پاک کننده‌ها چربیها و مواد روی قطعات را با یک یا چند روش زیر انجام میشود.
1- فرآیند انحلال(solvent action): در این مکانیزم پاک کننده مواد و چربی را در خود حل می‌کند.
2- صابونی کردن(saponification): در فرایندهای با قلیاییت بالا، چربیها و مواد روغنی با فرایندهای شیمیایی به صابون تبدیل شده و با شکل حلال در آب در می‌ایند.
3- پاک کنندگی(detergency): عوامل ترکننده فعال سطحی با کاهش کشش سطحی چربیهای سطح، باعث افزایش قدرت نفوذ و کندن چربی از سطح فلز شده و فرایند تمیز کاری را بهبود می‌دهد.
4- امولسیون کنندگی(emulsification): سوسپانسیون کردن ذرات روغن در فاز آبی که باعث شستشوی ساده‌تر روغن از سطح میشود. این فرایند در حضور سورفکتانت کامل میشود.
5- غیرلخته سازی (deflocculation): در این فرایند چربی یا روغن سطحی به ذرات ریز تبدیل شده و به صورت سوسپانسیون در محلول در آمده و فرایند تمیزکاری ساده تر میشود.
بدون توجه به فرایند چربیگیری دو گروه مواد وجود دارد که باید از سطح قطعه در فرایند چربیگیری از سطح قطعه پاک شود. یک گروه چربیها و واکسها و روغنهای سطحی هستند و گروه دیگر ذرات جامد شامل رنگدانه‌ها و کثافات سطحی هستند.
روشهای تمیزکاری:
1- حلالهای فرار: این مواد معمولاَ شامل حلالهای پتروشیمی کلردار، با برخی مواد جاذب هستند که چربیها را به خوبی در خود حل می‌کنند. این مواد خیلی زود کثیف شده و کارایی خود را از دست داده و باید تعویض شوند. بنابراین این روش گران قیمت است. از طرفی این روشها محدودیت های دیگری نیز دارند. این محدودیتها شامل آتش گیری و خطرات زیست محیطی و سمیت بالا می‌باشند.
2- چربیگیری با بخار: مواد مورد استفاده در این روشها شامل حلالهای کلردار هستند که فقط روغنها را پاک می‌کنند. قطعه در یک محفظه قرار داده میشود که دارای بخارات حلال است. برای پاک کردن چربیهای دیگر برخی مواقع به شکل اسپری نیز استفاده میشود. اما خطرات سمیت و آتشگیری نیز از محدودیتهای این روش هستند.
3- تمیزکاری امولسیونی: این عمل با استفاده از حلالهای آلی محلول در آب انجام میشود. با استفاده از اثرات سورفکتانت تمام روغنها پاک می‌شوند. این روش کارایی بالایی داشته و میتواند با اضافه کردن مواد قلیایی بر کارایی آن اضافه شده است.
4- تمیزکاری قلیایی: نمکهای قلیایی شامل سود، سیلیکات و فسفاتها، با هم و با نسبت معین و عوامل فعال سطحی، یک تزکیب بسیار مناسب برای تمیزکاری فلزات است. با انحلال در آب گرم این نوع چربیگیرها بیشتر چربیها را در خود حل می‌کنند. این روش ارزانترین و کاراترین فرایند در حجمهای زیاد است.
5- پاک کنندگی اسیدی: اسیدهای مورد استفاده در این فرایند بیشتر اسیدهای معدنی مورد استفاده قرار گرفته و با افزایش عوامل تر کننده تمیزکاری به خوبی انجام می‌گیرد. البته این روش بیشتر شامل فرایندهای زنگ بری می‌باشد.
6- تمیزکاری مکانیکی: ابزارهای مورد استفاده در این تکنیک شامل برخی فرچه‌های سیمی، کاغذهای سمباده و فرچه های پلاستیکی هستند.
انتخاب تمیزکننده:
یکی از مهمترین اعمال در فرایندهای آبکاری، تمیزکاری است. تکنیک‌های تمیزکاری بسته به نوع فرایند و قطعات و همچنین امکان انجام متفاوت هستند. تمیزکننده‌ها دارای ترکیبات و فرمولهای مختلفی هستند. اما در فرایندهای آّبکاری تمیزکننده‌های قلیایی به خاطر ارزانی و در دسترس بودن و سهولت استفاده نسبت به فرایندهای دیگر بیشترین حجم استفاده را دارند. پارامترهایی که باید در انتخاب نوع چربیگیر لحاظ شود به شرح زیر است:
1- نوع فرآیند و سازگاری با ترکیب پاک کننده
2- دسترس بودن
3- امکان انجام و کاربرد
4- نوع قطعه
5- کارایی
6- قیمت
تمیزکننده‌های قلیایی:
چربی گیر های قلیائی معمولا برای سیستم غوطه وری ، پاششی و التراسونیک و در دماهای مختلف فرموله می شوند.
وجود انواع مختلف فلزات نظیر آهن ، آلومینیوم و مس و … باعث به وجود آمدن فرمولاسیون های مختلف در تولید این مواد شده و در صورت استفاده نابجا از آنها در بسیاری از موارد باعث آسیب به سطح می شود.
معمولا این چربی گیر ها در دمای 50 الی 90 درجه سانتیگراد و زمان 5 الی 20 دقیقه کار میکننده و بهترین غلظت پیشنهاد شده 3 الی 10 درصد است . غلظت و زمان بستگی به میزان چربی دارد و میزان غلظت بایستی دائما با اندازه گیری میزان قلیائیت تنظیم شود.بازدهی چربی گیر های پاششی علاوه بر اینکه به دمای محلول بستگی دارد تامین فشار 1.4 الی 2 بار میتواند راندمان آن را افزایش دهد.بهترین دما 50 الی 65 درجه سانتیگراد و زمان پاشش 3 دقیقه است
در وانهای التراسونیک معمولا از چربی گیرهای قلیائی با قدرت متوسط استفاده میشود غلظت این چربی گیر ها 2 الی 5 درصد و زمان لازم برای تکمیل فرایند چربی گیری 3 الی 7 دقیقه است.
مهمترین مشخصه تاثیر گذار بر کلیه روشهای چربی گیری غلظت مواد ، زمان عملیات ، دما و میزان قلیائیت است سختی بالای آب تاثیر بسیار منفی بر فرایند دارد و بنابراین بایستس از افزودنی های مخصوص جهت چربی گیری در آبهای سخت استفاده نمود.
این تمیزکننده‌ها به طور ویژه برای فرایندهای مختلف فرموله می‌شوند و دارای ترکیبهای مختلف شامل نمکهای قلیایی، ترکیبات ترکننده و ترکیبات کیلیت کننده (chelating agent)هستند.
ترکیبات تر کننده باعث کنده شدن روغن از سطح و ایجاد یک امولسیون شده که در آن روغن به صورت قطرات یا ذرات در محلول ایجاد میشود. یک طرف این ترکیبها در آب محلول بوده و یک طرف آن در روغن.نتیجه این عمل ایجاد امولسیونی از روغن در آب بوده و در نتیجه فرایند چربیگیری ساده تر میشود. گرما به شدت روی عملکرد این ترکیبات با کاهش ویسکوزیته و افزایش فعالیت ترکیب، اثر گذر است.
واژه چربیگیر قلیایی شامل طیف گسترده‌ای از ترکیبات شیمیایی شامل سود، پتاس، فسفاتها، سیلیکاتها و کربناتها میشود. این مواد دارای نقشهای زیر در ترکیبات چربیگیر می‌باشد:
سود:
· قلیاییت بالا
· صابونی کردن چربی و روغن
· به همراه عامل فعال سطحی جهت پخش روغن و واکسها عمل می‌کند
· خنثی کننده باقیمانده اسیدها
· برای فلزات نرم (آلومینیوم، روی و …) مناسب نمی‌باشد
سیلیکاتها:
· قلیاییت متوسط
· تمیزکننده خوب
· خنثی کننده باقیمانده اسید
· حمله شیمیایی روی فلزات نرم
فسفاتها:
· قلیاییت متوسط
· پاک کننده
· مناسب برای فلزات نرم
· سختی گیری آب
کربناتها:
· قلیاییت متوسط
· خنثی کننده باقیمانده اسید
· مناسب برای فلزات نرم
· دارای خاصیت بافری و تثبیت pH
ترکیبات کیلیت کننده نیز دارای دو عملکرد می‌باشند
1- سختی گیری آب و ایجاد محیط مناسب برای شستشو و تمیزکاری
2- نگهداری آهن و فلزات دیگر در محلول و جلوگیری از رسوب آنها روی قطعه
